Polityka i strategie rozwoju regionalnego
Zgodnie z założeniami strategii cele polityki regionalnej państwa formułowane są w trzech zasadniczych kierunkach: rozwoju konkurencyjności gospodarczej polskich regionów, wspieraniu elastycznego różnicowania zamierzeń (celów) i wykorzystywania potencjału endogenicznego regionów oraz wyrównywaniu szans rozwojowych województw (Tamże, s. 28, patrz także: Założenia Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007-2013, Warszawa 2004, s. 77-82 oraz Długofalowa strategia rozwoju regionalnego kraju, RCSS Warszawa 2003, s. 39-54).
Rozwój konkurencyjności gospodarczej polskich regionów związany jest z rozwojem gospodarki opartej na wiedzy. Priorytet ten wiąże się z kolei m.in. ze zwiększeniem nakładów na badania, rozwój i innowacyjność gospodarki, rozwojem zasobów ludzkich i infrastruktury dla potrzeb nowoczesnej gospodarki, wspieraniem rozwoju potencjału instytucji finansowych, doradczych i biznesowych, gron przemysłowych i centrów zaawansowanych technologii oraz sieci upowszechniania rozwoju i dyfuzji rozwiązań innowacyjnych- organizacyjnych i technologicznych. Wymieniony cel zakłada ponadto rozwój regionalnej przedsiębiorczości oraz ukierunkowanych przestrzennie inwestycji produkcyjnych i usługowych. Oznacza to m.in. wsparcie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw, wsparcie realizacji inwestycji zagranicznych zwiększających poziom rozwoju gospodarczego regionów oraz rozwój regionalnych sieci kooperacyjnych i przepływu nowoczesnych technologii do polskich przedsiębiorstw (Założenia Narodowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2007-2013, dz. cyt., s. 28-29).
Wspieranie podejmowania zróżnicowanych przedsięwzięć rozwojowych przy lepszym wykorzystaniu potencjału endogenicznego regionów polega na identyfikacji ich regionalnych szans i barier rozwojowych oraz inicjowaniem specjalizacji regionalnej prowadzącej do ukształtowania na poszczególnych obszarach profili społecznych i gospodarczych o wysokim poziomie konkurencyjności. Realizacja powyższego celu odbywa się poprzez wspieranie rozwoju polskich metropolii i obszarów metropolitalnych, czyli pokonywanie najważniejszych barier infrastrukturalnych, wspieranie zaplecza naukowo-badawczego, rozwój zasobów ludzkich oraz wspieranie rozwoju sieci kooperacyjnej z innymi centrami metropolitalnymi w kraju i za granicą. Z drugiej strony priorytetem polityki regionalnej w tym zakresie powinno być regionalnie ukierunkowane rozwiązywanie wybranych problemów województw: wspieranie wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich, głównie popegeerowskich, peryferyjnych obszarów przygranicznych, regionów przemysłowych (m.in. ośrodków górniczych i stoczniowych, przemysłu przetwórczego i lekkiego) oraz obszarów i miast zdominowanych przez wielkie zakłady związane z sektorem obronnym (Tamże, s. 29-30).
Wyrównywanie szans rozwojowych województw związane jest przede wszystkim z czynnikiem dodatkowego wsparcia ze strony państwa, z uwagi na to, że niektóre regiony nie są w stanie samodzielnie przeciwdziałać marginalizacji. Narastanie dysproporcji pomiędzy poszczególnymi regionami niekorzystnie wpływa na rozwój społeczno-gospodarczy kraju i wywołuje trudności w kontekście integracji ze wspólnym rynkiem oraz w perspektywie z wprowadzeniem euro.
W związku z powyższym polityka regionalna powinna wspierać rozwój infrastruktury komunikacyjnej, turystycznej, ekologicznej – tworzącej warunki dla rozwoju turystyki i przeciwdziałającej degradacji środowiska naturalnego lub zagrożeniom powodziowym oraz infrastruktury edukacyjnej i akademickiej.
Kolejnym kierunkiem wsparcia powinno być wspieranie rozwoju sieci osadniczej i miejskiej poprzez: tworzenie warunków dla rozwoju silnych ośrodków miejskich i metropolitalnych w regionach słabiej rozwiniętych gospodarczo, wspieranie rozwoju mieszkalnictwa, przeciwdziałanie degradacji społecznej i ekonomicznej miast i dzielnic miejskich, wspieranie rekultywacji i zagospodarowania zdegradowanych obszarów poprzemysłowych i powojskowych.
Następny istotny priorytet działań to wspieranie rozwoju zasobów ludzkich, głównie promowanie szkolnictwa zawodowego w celu zwiększenia zatrudnienia i rozwoju przedsiębiorczości w regionach.
Wsparcie rozwoju instytucjonalnego w województwach to również ważny priorytet w kontekście realizacji omawianego celu strategicznego. Wyraża się on głównie we wsparciu: rozwoju zintegrowanego planowania regionalnego, potencjału administracyjnego, rozwoju siatki instytucji kooperujących w zakresie rozwoju regionalnego w poszczególnych województwach oraz rozwoju międzyregionalnych sieci transferu doświadczeń i umiejętności z regionów o wyższej sprawności instytucjonalnej do regionów słabszych głównie w zakresie pozyskiwania środków UE i środków krajowej polityki rozwoju regionalnego.
Istotnym priorytetem jest także rozwój kontaktów międzynarodowych w kontekście członkostwa w UE, wzmocnienie współpracy z państwami sąsiedzkimi (Obwód Kaliningradzki, Obszar Morza Bałtyckiego, Grupa Wyszehradzka, zob. tamże, s. 30-31).
Podsumowując przedstawione zasady i cele prowadzenia polityki regionalnej państwa zawarte w wymienionych strategiach należy stwierdzić, że jej zasadniczym celem powinno być dążenie do poprawienia konkurencyjności gospodarczej wszystkich województw poprzez zainicjowanie rozwoju regionalnego lepiej wykorzystującego regionalne potencjały endogeniczne, przy jednoczesnym zachowaniu różnorodności, racjonalnym gospodarowaniu zasobami i dążeniu do zapewnienia większej spójności Polski. W tym świetle polityka regionalna powinna koncentrować się na tworzeniu warunków wzrostu konkurencyjności regionów oraz przeciwdziałaniu marginalizacji niektórych obszarów w celu sprzyjania długofalowemu rozwojowi gospodarczemu kraju, jego spójności ekonomicznej, społecznej i terytorialnej oraz integracji z UE.
Warunkiem sukcesu polityki regionalnej jest dbałość o rozwój kultury danego regionu. Kultura odgrywa kluczową rolę w stosunkach międzynarodowych, a dyplomacja kulturalna stanowi obecnie nie tylko domenę międzynarodowej polityki państwa, ale ma wymiar lokalny, realizujący się w dyplomacji publicznej miast i regionów. Zwłaszcza wzmacnianie infrastruktury kulturalnej służy podniesieniu atrakcyjności regionów oraz dbałość o zachowanie dziedzictwa kulturowego stanowią ważne wyzwania, jakie stają przed instytucjami państwa.