Klasyfikacja infrastruktury kulturalnej
Przystępując do badania potencjału dziedzictwa kulturowego należy zdefiniować pojęcie dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego (P. Kościelecki: Dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze w strefie rozwojowej południowego Bałtyku. Możliwości ich wykorzystania i szanse na rozwój, Koszalin 2004, http://sitwp.umwp.pl/sba/pl/pdf/sem11_04.pdf , 01.06.2009). Status dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego w ostatnich dziesięcioleciach XX wieku kształtował rozwój doktryny ekorozwoju czyli rozwoju zrównoważonego. Ostatnią definicję ekorozwoju obowiązującą obecnie ustalono na konferencji ONZ w Rio de Janeiro w 1992 roku. Zgodnie z nią ekorozwój to „zgodne z zasadami użytkowanie zmniejszających się zasobów oraz konieczność podtrzymywania wzrostu dobrobytu ludzkości, ze szczególnym uwzględnieniem społeczności lokalnych i z zastrzeżeniem, że wzrost ten nie może spowodować ograniczenia zdolności przyszłych generacji do zaspokajania ich własnych potrzeb”.
Idea ekorozwoju wraz z umacnianiem się ruchu ekologicznego była stopniowo przejmowana przez środowiska zajmujące się ochroną i konserwacją zabytkowych obiektów dziedzictwa kulturowego. Podstawowym założeniem nowej doktryny było stwierdzenie faktu, że dziedzictwo kulturowe to pewne ograniczone i nieodnawialne zasoby, tak jak zasoby przyrody. Zasoby materialne dziedzictwa kulturowego są skończone i ograniczone w tym znaczeniu, że w przeszłości powstała określona zamknięta liczba przedmiotów lub obiektów, uznanych za dziedzictwo kulturowe. Wartością ich jest oryginalność, sam fakt, że istnieją w sposób nienaruszony w danym miejscu, są więc podmiotem wartościującym substancję zabytkową jako taką.
Dziedzictwo kulturowe, zwłaszcza zabytki architektury i archeologii wraz z przyrodą stanowią nierozłączną całość i kształtują przestrzeń w jakiej funkcjonuje człowiek i krajobraz.
Na potrzeby planistyki, ekonomii i innych nauk, zakres dziedzictwa kulturowego ogranicza się do pojęcia krajobrazu kulturowego i zabytków architektury, bez uwzględnienia takich elementów jak: literatura, folklor, muzyka, sztuki wizualne itp. (Tamże).
Rozpatrując ogólnie wybrane rodzaje zabytków nieruchomych, będących najbardziej atrakcyjną turystyczne częścią infrastruktury kulturalnej, zauważyć można, że najwięcej zabytkowych założeń urbanistycznych jest w województwach: dolnośląskim, mazowieckim i wielkopolskim. Liczbą obiektów sakralnych wyróżniają się: dolnośląskie, wielkopolskie i mazowieckie. Pod względem zabytków obronnych przodują: pomorskie, warmińsko-mazurskie i kujawsko-pomorskie. W klasyfikacji zabytków zamkowych na czele jest dolnośląskie, posiadające ok. 100 obiektów, zaś wśród budynków pałacowych województwa: dolnośląskie, wielkopolskie i mazowieckie. Mając na uwadze zabytkowe dwory, wyróżniają się województwa: wielkopolskie i mazowieckie (A. Jagusiewicz, Dziedzictwo kulturowe w turystyce polskiej, „Problemy Turystyki" 1-2/2002, s. 105-117).
Przystępując do klasyfikacji infrastruktury kulturalnej wypada zwrócić uwagę na aspekty historyczne związane z infrastrukturą kulturalną na przykładzie Pomorza Zachodniego. Obszar Bałtyku charakteryzuje się niespójnością krajobrazu kulturowego. W Polsce istnieją obszary o dużym stopniu industrializacji charakteryzujące się bałaganem i marnotrawstwem przestrzeni, bezstylową architekturą o niskich walorach estetycznych. Zachowało się nieco pojedynczych obiektów (chaty, stodoły, wiatraki, młyny) nie tworzące funkcjonalnej całości. Na Pomorzu Zachodnim największą grupę zabytków tworzą obiekty architektury mieszkalnej oraz obiekty przemysłu i techniki, związane również z rolnictwem.
Dużą grupę stanowią także obiekty sakralne (kościoły) a także zespoły parkowe. Pałace zostały w większości zniszczone podczas II wojny światowej- w tym okresie dokonało się również największe zniszczenie zabytkowej tkanki miejskiej. W wyniku zmian etnicznych po wojnie, degradacji uległo także dziedzictwo wsi i małych miast.
Stan dziedzictwa kulturowego miast (zabytki architektury miejskiej i układy staromiejskie) w regionie zachodniopomorskim charakteryzuje się tym, że okres rewitalizacji po zniszczeniach wojennych odbywa się praktycznie do chwili obecnej. Zniszczenia objęły 75-100% zabytkowej infrastruktury w takich miastach jak: Szczecin, Chojna, Gryfino, Goleniów, Kamień Pomorski, Wolin, Kołobrzeg, Stargard Szczeciński. Proces odbudowy koncentrował się na poszczególnych obiektach: kościołach, zamkach, murach obronnych, wieżach, bramach i obiektach ratuszowych. Wiele z nich służy dzisiaj placówkom kultury. Na Pomorzu Zachodnim zachowało się niewiele obiektów dworskich, pałacowych, folwarcznych i przemysłowych, natomiast pozostało stosunkowo wiele architektury sakralnej. Ich wykorzystanie dla celów kulturalnych to głownie organizacja koncertów we wnętrzach kościołów (np. katedry w Kamieniu Pomorskim i Szczecinie).
Sieć instytucji kulturalnych Pomorza Zachodniego jest jednak zdominowana przez małe gminne ośrodki kultury, mające swoje siedziby nie w zabytkowych obiektach lecz współcześnie przystosowanych budynkach. Ośrodki kultury, w szczególności muzea miejskie mają za zadanie prezentować dzieje miasta, dzielnicy lub wyodrębnionego obiektu zabytkowego w mieście. Są to muzea specjalistyczne (archeologiczne), bądź o profilu ogólnym (np. Muzeum Narodowe w Szczecinie).