Modele gospodarowania infrastrukturą obiektów kultury w Unii Europejskiej

(strona:  1  2 )

Polityka kulturalna UE zaczęła się kształtować po podpisaniu traktatu z Maastricht w 1992 roku. W artykule 128 Traktatu jego sygnatariusze wyrazili przekonanie, że bogactwem kultury europejskiej jest jej różnorodność, którą należy chronić i rozwijać. Priorytety europejskiej polityki kulturalnej i zasady jej realizacji określa także rozszerzona w 1997 roku wersja Traktatu z Amsterdamu (K. Krzysztofek, Kultura i integracja europejska. Implikacje dla Polski, „Studia Europejskie”, 3-4/1997, s. 13). Treść 2 paragrafu 128 artykułu traktatu z Maastricht głosi, że działalność Wspólnoty (UE) ma na celu zachęcenie do współpracy pomiędzy państwami członkowskimi i jeśli jest to konieczne wspieranie i uzupełnianie ich działań, m.in. w dziedzinie niekomercyjnej wymiany kulturalnej. Realizacja tego celu dokonuje się za pomocą wspólnotowych programów kulturalnych, zróżnicowanych ze względu na cele, budżet, czas trwania i dziedzinę kultury (K. Sobótka (red.), Kultura w procesie integracji europejskiej, wyd. IE, Łódź 1998, s. 25).

We wcześniejszym okresie kultura, mimo deklaracji o jej podstawowym znaczeniu dla zjednoczenia Europy, nie znalazła się wśród priorytetów tworzącej się Wspólnoty Europejskiej. Przed podpisaniem Traktatu z Maastricht Wspólnoty Europejskie nie miały podstaw prawnych do podejmowania działań w dziedzinie kultury. Poza tym, u samych początków procesu integracji Europy, po II wojnie światowej uważano, że należy się skupić na gospodarce, podyktowane to było koniecznością odbudowania zniszczonych państw europejskich (J. Spiel, B. Babraj, Kultura w polityce wspólnoty europejskiej, s.3. http://g1bochnia.neostrada.pl/pliki/publikacje/kultura.doc , 27.11.2009).

Biorąc to pod uwagę w 1951r. utworzono Europejską Wspólnotę Węgla i Stali, oraz, na mocy Traktatów Rzymskich Europejską Wspólnotę Gospodarczą i Europejską Wspólnotę Energii Atomowej. W związku jednak z zaplanowanym znoszeniem ograniczeń w dziedzinie handlu miedzy państwami członkowskimi Wspólnot, powstała konieczność ograniczenia swobodnego przepływu przedmiotów artystycznych o szczególnym znaczeniu dla kultur narodowych. Sprawę tę regulował Artykuł 30 Traktatu Rzymskiego, który wprowadził takie ograniczenia w stosunku do majątku narodowego, posiadającego wartość artystyczną, historyczną lub archeologiczną. Poza tym jednym artykułem, nie ma w Traktacie bezpośredniego odniesienia do spraw kultury (Unia Europejska. Informator o polityce kulturalnej, wyd. Komitet Integracji Europejskiej, Warszawa 2000, s. 16).

Kultura pozostawała nadal w wyłącznej kompetencji państw członkowskich, więc ograniczenia te nie stały się elementem szerszego planu działania. Pomimo, że nie było wspólnego programu działania w dziedzinie kultury znajdowała się ona nadal w polu uwagi twórców zintegrowanej Europy. Znalazło to odbicie w deklaracjach kolejnych szczytów szefów państw Wspólnoty w Hadze, w Paryżu oraz Kopenhadze, gdzie jej sygnatariusze odwołali się do europejskiej tożsamości kulturowej: „Pragnąc zabezpieczyć wartości porządku prawnego, politycznego i moralnego, do których są przywiązani, w trosce o zachowanie bogatej różnorodności kultur narodowych, podzielając tę samą koncepcje życia, ufundowanego na woli budowania pomyślanej i realizowanej w służbie ludziom, spodziewają się zachować (…) fundamentalne wartości europejskiej tożsamości” (K. Sobotka, Kulturowy wymiar integracji europejskiej, s.157. http://www.iodz.uw.gov.pl/doc/rozne/tekst-KS.pdf, 27.11.09).

Narastająca świadomość znaczenia kultury znalazła odbicie w kolejnych poczynaniach państw członkowskich. Odniesienie do kultury pojawiło się w zapisach uchwalonej w Stuttgarcie Uroczystej Deklaracji w Sprawie Unii Europejskiej z dnia 19 czerwca 1983 roku. Natomiast dnia 28 listopada 1983 roku w Atenach odbyło się nieformalne spotkanie ministrów kultury państw członkowskich Unii. Zaowocowało ono nowymi decyzjami w sprawie kultury, jedną z nich była funkcjonująca od 1985 roku instytucja Europejskiego Miasta Kultury (Tamże., s. 157).

Podstawą prawną działań Unii Europejskiej w dziedzinie kultury są art. 151 oraz art. 251 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. Zgodnie z art. 151 Traktatu, Wspólnota przyczynia się do rozkwitu kultur państw członkowskich, w poszanowaniu ich różnorodności narodowej i regionalnej, jednocześnie podkreślając znaczenie wspólnego dziedzictwa kulturowego. Natomiast działanie Wspólnoty zachęca do współpracy między państwami członkowskimi oraz, jeśli to niezbędne, do wspierania i uzupełniania ich działań w następujących dziedzinach: pogłębiania wiedzy oraz upowszechniania kultury i historii narodów europejskich, zachowania i ochrony dziedzictwa kulturowego o znaczeniu europejskim, niehandlowej wymiany kulturalnej, twórczości artystycznej i literackiej, włącznie z sektorem audiowizualnym.

Mimo określenia powyższych kwestii jako ram prawnych wspólnego funkcjonowania, sygnowanie Traktatu nie ogranicza żadnego z państw członkowskich w jego autonomicznych prawach do kształtowania własnej polityki kulturalnej ani nie narzuca żadnych metod jej realizacji. Każde z państw jest również całkowicie niezależne co do sposobów kształtowania własnej polityki finansowej wobec wszelkich dziedzin związanych z realizacją zadań z zakresu kultury ( R. Chmara, Finansowanie projektów kulturalnych ze środków Unii Europejskiej, „Finanse Komunalne” 12/2006, http://finanse-publiczne.pl/artykul.php?view=304 , 27.11.2009).

Można, więc zauważyć, że na kształt Artykułu 151 wywarło wpływ przekonanie wizjonerów zjednoczonej Europy, iż bogactwem kultury europejskiej jest jej różnorodność, którą należy chronić i rozwijać. Unia nie zmierza do harmonizacji polityk państw członkowskich, a jedynie stara się wspierać, w oparciu o zasadę jej funkcjonowania, jaką jest zasada subsydiarności, te działania, które mają charakter europejski i które przekraczają możliwości i kompetencje państw członkowskich. Według Artykułu 151 Traktatu podejmowanie przez Radę decyzji odnoszących się do sektora kultury ma się odbywać na zasadzie konsensusu.

(strona:  1  2 )