Teoretyczne koncepcje rozwoju regionalnego

(strona:  1  2  3  4 )

Współczesne rozumienie zmiany i rozwoju społeczno-gospodarczego w coraz większym stopniu kładzie nacisk na uwarunkowania i konsekwencje kulturowe oraz społeczne. Funkcjonowanie człowieka we współczesnym świecie, wymaga szerokiej wiedzy o procesach kształtujących globalne powiązania społeczne, polityczne i gospodarcze oraz sposobach, w jaki transformują one przestrzeń regionalną i lokalną.

W planowaniu i zarządzaniu rozwojem regionalnym i lokalnym aspekt społeczno- kulturowy stanowi jeden z najważniejszych elementów diagnoz i analiz. Opinia społeczna, konsultacje z mieszkańcami dotyczące kierunków zagospodarowania najbliższego otoczenia, a także środki płynące w ramach funduszy strukturalnych Unii Europejskiej pobudzające aktywność społeczności lokalnych i regionalnych, są sposobami na właściwe sterowanie procesami rozwoju. Miasta i regiony kreują w nowy sposób swój wizerunek, w którym kultura zarówno wysoka (ambitna, elitarna), jak i kultura masowa (popularna) wraz z ich historycznym zakorzenieniem (dziedzictwo kulturowe), uzyskuje status jednego z najważniejszych składników i czynników rozwoju (http://www.geo.uni.lodz.pl/materialy-do-pobrania/geografia-kultury-i-rozwoju-regionalnego.pdf, 03.12.09).

Wszelka działalność ludzka ma charakter przestrzenny. Różne czynniki sprawiają, że działalność gospodarcza w danym miejscu na określonej przestrzeni jest nasilona mniej lub bardziej w stosunku do innych miejsc i przynosi różne skutki. Z biegiem czasu wyniki tych działań kumulują się i różnicują poziom rozwoju społeczno-gospodarczego danego terytorium.

Zjawiska rozwoju społeczno-gospodarczego nie zachodzą więc równomiernie na całej przestrzeni danego kraju czy regionu. Centra, ośrodki czy obszary rozwojowe przyciągają ludność możliwościami lepszego zaspokajania potrzeb i stwarzają dalsze impulsy do przyspieszania rozwoju. U podstaw zróżnicowań przestrzennych działalności gospodarczej i jej wyników leżą przede wszystkim pierwotne czynniki lokalizacji, które prowadzą do rozwoju miast i koncentracji przemysłu. Aktualnie głównymi impulsami rozwojowymi, oprócz występowania niezbędnych zasobów materialnych (zasobów naturalnych, kapitałowych i ludzkich) są innowacje w różnych dziedzinach działalności gospodarczej, także w kulturze. Zdolności ich wykorzystania tkwią w kapitale ludzkim i kapitale społecznym. Możliwości rozwoju regionów peryferyjnych uzależnione są w dużym stopniu od zdolności absorpcji innowacji w sferze kultury oraz umiejętnego kierowania i zarządzania procesami rozwojowymi (M. Adamowicz, Dyfuzja innowacji jako czynnik rozwoju regionów peryferyjnych, „Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Katedra Polityki Agrarnej i Marketingu, Prace Naukowe nr 35, Zarządzanie wiedzą w Agrobiznesie w warunkach polskiego członkostwa w Unii Europejskiej”, s. 581 http://kpaim.sggw.waw.pl/files/nauka/35/Adamowicz_2.pdf, 03.12.09, patrz także: R. Nowacki, Potencjał innowacyjny regionu jako czynnik rozwoju regionalnego, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu nr 46/2009. Gospodarka lokalna i regionalna w teorii i praktyce”, s. 62-71).

Niektórzy badacze (np. Robert E. Scott) twierdzą, że rozwój gospodarczy zależy w większym stopniu od konkretnych instytucji ekonomicznych i norm społecznych występujących na obszarze regionu aniżeli od anonimowych sił wolnego rynku. Zatem każda aglomeracja, każdy region powinien stworzyć własny model instytucji i zachowań społecznych, które zapewnią możliwość rozwoju i przewagę konkurencyjną (M. Adamowicz , Dyfuzja innowacji jako czynnik rozwoju regionów peryferyjnych, dz. cyt., s.590). Konieczności te dostrzegali ekonomiści już wcześniej, m.in. teoretyk racjonalności gospodarowania i podstaw gospodarki socjalistycznej Oskar Lange. Uważał on, że treścią rozwoju są przedsiębiorstwa działające jako powiernicy interesu społecznego i posiadające własny samorząd, aby m.in. nie zachodziło niebezpieczeństwo alienacji producenta od wytwarzanego produktu (E. Łukawer, 100. Rocznica urodzin Oskara Langego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego. Ekonomia” 6/2001, s.12).

Koncepcje dotyczące rozwoju regionalnego wywierają istotny wpływ na działania społeczne. Na ich podstawie formułowane są różnorodne zalecenia dla elit politycznych, a następnie podejmowane działania gospodarcze władz publicznych. Wraz ze zmianami koncepcji rozwoju gospodarczego zmienia się również charakter działań władz publicznych.

Wczesne koncepcje rozwoju gospodarczego opierały się na zasadzie neoliberalizmu. W myśl tych koncepcji zadaniem władz było tworzenie odpowiednich regulacji prawnych dla wolnego rozwoju działalności gospodarczej. Władze miały również za zadanie podejmowanie działań fiskalnych, zmierzających do zmniejszenia poziomu opodatkowania oraz monetarnych obniżających poziom podstawowych stóp procentowych ( T.G. Grosse, Przegląd koncepcji teoretycznych rozwoju regionalnego, „Studia Regionalne i Lokalne” 1/2002, s. 25-48).

Koncepcje rozwoju regionalnego, funkcjonujące w ostatnich dziesięcioleciach odchodzą od założeń neoliberalizmu. Odwołują się do szerokiej skali czynników, wpływających na rozwój gospodarczy regionów. Podkreślają m.in. znaczenie instytucji otoczenia biznesu, ośrodków naukowych, zjawisk społecznych oraz norm kulturowych. W odróżnieniu od koncepcji neoliberalnych zakładają konieczność interwencjonizmu władz publicznych z powodu kumulowania się różnic międzyregionalnych. W myśl założeń współczesnych koncepcji rozwoju regionalnego, regiony bardziej rozwinięte gospodarczo stają się dominujące, natomiast na obszarach zacofanych pogłębieniu ulegają zjawiska problemowe. Dlatego podejmuje się wielorakie działania administracyjne, zwłaszcza podwyższanie kwalifikacji pracowników, inwestycje w infrastrukturę, promowanie eksportu, wspieranie rozwoju przedsiębiorczości, upowszechnianie nowatorskich metod zarządzania i technologii, kreowanie innowacyjności itp. Działania te powinny być w założeniu podejmowane głównie na obszarach słabo rozwiniętych gospodarczo. Znaczna część koncepcji naukowych powstałych w drugiej połowie XX wieku zakładała głównie pomoc władz państwowych dla regionów słabo rozwiniętych. Współczesne koncepcje, które weszły w życie z początkiem lat 80-tych XX w. podkreślają raczej konieczność mobilizacji wewnętrznego potencjału obszarów opóźnionych, natomiast interwencja władz publicznych stanowi działanie wspierające rozwój oddolnych czynników instytucjonalnych, politycznych i społecznych zapewniających konkurencyjność i rozwój gospodarczy.

(strona:  1  2  3  4 )