Polityka i strategie rozwoju regionalnego
Rozwój regionalny może zakończyć się sukcesem jeżeli spełniony zostanie szereg warunków i czynników. Zasadnicze znaczenie ma strategia rozwojowa będąca podstawą zintegrowanego rozwoju regionu. Strategia stanowi narzędzie polityki rozwoju regionalnego o najwyższej skomplikowanej treści ustaleń, a zatem i instrumentów działania. Strategia rozwoju regionu powinna być wewnętrznie spójna pod względem merytorycznej zgodności treści ustaleń oraz pod względem możliwości osiągania efektów synergetycznych, jak też zachowania logicznej i efektywnej ich kolejności. Zachowanie ciągłości planowania na szczeblu wojewódzkim jest czynnikiem sprzyjającym skuteczności zastosowania instrumentów rozwoju regionów (J. Polski, Wybrane instrumenty wspierania rozwoju gospodarczego, w: A. F. Bocian (red.), Rozwój regionalny: cele i metody, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2001, s. 41-42).
Przy opracowaniu strategii regionalnej województwa muszą być wzięte pod uwagę problemy o szerszym zasięgu, dotyczące całej gospodarki, do których należą przede wszystkim (A. F. Bocian, Polityka regionalna- problemy realizacyjne, w: A. F. Bocian (red.), Rozwój regionalny i lokalny a wzrost gospodarczy, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2002, s. 15):
– przystąpienie Polski do UE;
– radykalne zmniejszenie wielkości bezrobocia;
– zmniejszenie luki cywilizacyjno-technologicznej;
– konieczność zmian w strukturze społecznej, gospodarczej i organizacyjno-systemowej;
– pobudzenie przedsiębiorczości poprzez wzrost aktywności poszczególnych grup społecznych i podmiotów gospodarczych.
Jednocześnie strategia regionalna powinna być wpisana w koncepcję przestrzennego zagospodarowania kraju i w jak największym stopniu powinna realizować krajowe cele strategiczne, a zarazem powinna zabezpieczać interesy rozwojowe kraju (Tamże, s. 15).
Zintegrowany rozwój regionu oznacza możliwie bezkonfliktowe zharmonizowanie rozmaitych wymagań mieszkańców danego obszaru. Wymaga ponadsektorowej koordynacji gospodarczych, społecznych, kulturalnych oraz ekologicznych działań i interesów przy udziale kompetentnych instytucji. Zintegrowany rozwój regionu jest zorientowany na regionalne wzorce i cele rozwojowe i realizowany zgodnie z koncepcją rozwojową wypracowaną na partnerskich zasadach (O. Seibert, Czynniki sukcesu zintegrowanego rozwoju gospodarczego, dz. cyt. , s. 4).
Rozwój regionalny jest pojęciem odnoszącym się nie tylko do tematyki rozwoju gospodarczego. Pojęcie to jest rozszerzone o inne aspekty: pracę, warunki mieszkaniowe, możliwości spędzania wolnego czasu, ofertę kulturalną, sieć pomocy socjalnej, walory krajobrazowe, stabilizację ekologiczną. Specyfika danego regionu sprawia, że mieszkańcy przywiązują nierzadko większą wagę do roszczeń pozaekonomicznych, niż do poprawy sytuacji dochodowej czy zatrudnieniowej. Stabilizacja gospodarcza i społeczna regionów nie zależy już wyłącznie od pojedynczych sektorów rozwoju. Stąd istnieje konieczność wprowadzenia do polityki rozwoju regionalnego zintegrowanej strategii rozwojowej uwzględniającej różnorodność funkcji regionalnych.
We współczesnej rzeczywistości obserwuje się coraz ściślejsze powiązania pomiędzy sektorami i granicami regionów obejmujące różne dziedziny gospodarki i aspekty życia społecznego, stąd zakres efektywności strategii sektorowych jest ograniczony. Strategie sektorowe w pierwszym rzędzie zakładają realizację celów sektorowych bez ścisłego odniesienia się do lokalnych i regionalnych warunków. Odnoszą się przeważnie do tradycyjnych dla danego obszaru gałęzi gospodarki. Nie wykorzystują istniejących potencjałów przy włączaniu społeczeństwa do procesu rozwojowego, opracowywaniu projektów i pozyskiwaniu środków na ich realizację, co jest możliwe do osiągnięcia przy zastosowaniu zintegrowanej strategii.
Zintegrowana strategia rozwojowa powinna zakładać w pierwszym rzędzie koordynację działań w procesie rozwoju regionalnego, zwłaszcza w przypadku występowania konfliktu interesów pomiędzy sektorami (np. budowa zakładu przemysłowego w pobliżu obiektów turystycznych, utworzenie rezerwatu przyrody hamującego rozwój rolnictwa danego obszaru). Z tego względu istnieje konieczność celowych powiązań różnych dziedzin gospodarki w obrębie wspólnego celu regionalnego. Od ponadsektorowej sieci powiązań nie sposób oddzielić ponadinstytucjonalnego współdziałania- dotyczy to koordynacji działań administracyjnych różnych sektorów. Powyższe warunki stanowią meritum zintegrowanego rozwoju regionu.
Zintegrowana strategia rozwoju regionalnego wymaga nowych instrumentów i metod działania od których zależy jej efektywność. Największe znaczenie mają następujące czynniki (Tamże, s. 4-7):
– koordynacja działań administracyjnych w imię ponadsektorowych celów regionalnych, tworzenie nowych struktur uczestnictwa, planowania i realizacji regionalnych koncepcji rozwojowych, regionalnego marketingu i zarządzania;
– integracja fachowych działań politycznych, zwłaszcza w zakresie pozyskiwania funduszy UE;
– w przypadku strategii odnoszących się do danego obszaru ważne jest ścisłe dostosowanie celów i instrumentów pomocowych do regionalnych potencjałów i przeszkód, np. poprzez analizę SWOT;
– zastosowanie nowoczesnych metod zarządzania, głównie administrację kooperatywną lub uczącą się, metody pracy zespołowej, jawność procesów decyzyjnych, np. fora obywatelskie;
– wprowadzenie metod wspierania konkurencyjności w procesie wspomagania regionalnego, np. zorientowany na jakość wybór regionalnych koncepcji rozwojowych, przeprowadzanie krajowych konkursów promujących aktywność i wiedzę regionów, wspieranie koncepcji marketingowych;
– wspieranie sieci powiązań i ich kierownictw, sterowanie prywatnymi i publicznymi inicjatywami partnerskimi przyczyniającymi się do powstawania impulsów rozwojowych, łączenie przez administrację regionalną istotnych dla rozwoju regionu organizacji i instytucji w program wspólnego działania na rzecz rozwoju regionu przy pomocy profesjonalnej moderacji procesu rozwojowego;
– szczególna rola zarządzania regionalnego – wprowadzenie profesjonalnego zarządu regionalnego oprócz sektorowo zorientowanej administracji i sektorowych schematów większości programów pomocowych.