Polityka i strategie rozwoju regionalnego
Priorytet D. Wsparcie obszarów wymagających aktywizacji i zagrożonych marginalizacją- priorytet ten ma na celu przeciwdziałanie bezrobociu, niskim dochodom (których znaczną część stanowi pomoc socjalna), niskiemu poziomowi wykształcenia ludności wymienionych regionów oraz patologiom społecznym poprzez aktywizację społeczną i gospodarczą obszarów zagrożonych marginalizacją i włączenie ich w procesy rozwojowe kraju i Europy. Spodziewane rezultaty wdrażania priorytetu obejmują: wzrost poziomu przedsiębiorczości wzrostem liczby małych i średnich przedsiębiorstw poza rolnictwem, ograniczenie zjawisk patologii społecznej na terenach wsi, głównie popegeerowskich oraz restrukturyzowanych miast, podniesienie poziomu życia mieszkańców tych obszarów, wzrost atrakcyjności miast i obszarów wiejskich w zakresie lokalizacji przedsiębiorstw, podniesienie poziomu mobilności przestrzennej ludności. Cele szczegółowe priorytetu stanowią:
a) aktywizacja obszarów wiejskich:
– rozwój i modernizacja infrastruktury na obszarach wiejskich i małych miast;
– tworzenie nowych miejsc pracy poza rolnictwem;
– aktywizacja zawodowa ludności wiejskiej poprzez szkolenia i dostarczanie możliwości przekwalifikowania zawodowego ludności wiejskiej, zwłaszcza młodzieży.
b) rewitalizacja bazy ekonomicznej miast:
– tworzenie i rozbudowę bazy ekonomicznej małych miast;
– rozbudowa i modernizacja infrastruktury lokalnej, w tym infrastruktury edukacji;
– ochrona zabytków kultury materialnej i dziedzictwa kulturowego.
c) rewitalizacja obszarów wielkomiejskich zagrożonych marginalizacją społeczno gospodarczą:
– wspieranie kompleksowych projektów rewitalizacji dużych miast w celu polepszenia atrakcyjności inwestycyjnej;
– tworzenie nowych miejsc pracy;
– rozwój przedsiębiorczości na obszarach wielkomiejskich;
– ochrona środowiska i dziedzictwa kulturowego.
Priorytet E. Rozwój współpracy regionów- bezpośrednia współpraca pomiędzy regionami przyczynia się do właściwej koordynacji i zapewnienia źródeł finansowania dla krajowych i transgranicznych przedsięwzięć o ponadregionalnym charakterze (w ramach programów INTERREG III A i INTERREG III B), jest także ważnym czynnikiem spójności społeczno-gospodarczej Europy i czynnikiem budowania jej tożsamości kulturowej. Priorytet uwzględnia cele szczegółowe zdefiniowane jako:
a) rozwój współpracy przygranicznej:
– inwestycje w zakresie rozbudowy i modernizacji infrastruktury transportowej, ochrony środowiska, współpracy gospodarczej, kulturalnej i naukowo-technicznej;
– rozwój małych i średnich przedsiębiorstw;
– rozwój zasobów ludzkich.
b) rozwój współpracy międzynarodowej w zakresie planowania przestrzennego oraz współpracy pomiędzy regionami i jednostkami lokalnymi:
– stymulowanie i wspomaganie przez władze państwowe samorządów wojewódzkich w zakresie tworzenia nowych inicjatyw i projektów o randze transeuropejskiej;
– wspieranie samorządów lokalnych w zakresie wymiany najlepszych doświadczeń prowadzenia i promowania rozwoju regionalnego.
Również założenia Narodowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2007-2013 wskazują zasady prowadzenia polityki regionalnej państwa. W myśl wymienionego dokumentu istotne są zwłaszcza następujące zasady (Założenia Narodowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2007-2013, s. 24-27):1
– Zasada subsydiarności rozwoju regionalnego- oznacza, że polityka regionalna państwa ma charakter uzupełniający i pomocniczy wobec działań podejmowanych przez samorządy województw. Oznacza to w praktyce zmierzanie ku decentralizacji systemu finansów publicznych, wprowadzenia sprawniejszych instytucji i procedur koordynujących politykę rządu i polityki regionalne.
– Zasada wspierania rozwoju endogenicznego województw- wyraża konieczność budowania siły konkurencyjnej opartej na wewnętrznych czynnikach wzrostu, przełamywania strukturalnych problemów gospodarczych i społecznych województw, pobudzania aktywności społecznej i sprawności działania administracji publicznej.
– Zasada rozwoju wszystkich polskich województw- oznacza, że żaden z regionów nie może być wykluczony z procesów rozwoju, natomiast optymalne wykorzystanie zasobów wewnętrznych wszystkich województw może być istotne nie tylko dla konkurencyjności poszczególnych obszarów, lecz również dla konkurencyjności kraju w wymiarze międzynarodowym. Ważna jest też kooperacja i wymiana doświadczeń pomiędzy regionami, a także solidarność międzyregionalna w rozwiązywaniu problemów regionalnych istotnych z punktu widzenia rozwoju całego kraju.
– Zasada inicjowania długofalowego rozwoju regionalnego- oznacza przyjęcie zasady długofalowego planowania strategii rozwoju regionalnego i oparcia polityk publicznych na tego typu strategiach oraz planach inwestycyjnych i programach operacyjnych. Ponadto długofalowy rozwój regionów powinien bazować na wykorzystaniu wewnętrznych zasobów województw, ocenie szans i barier rozwojowych tych województw oraz zaangażowaniu regionalnych elit politycznych, społecznych i gospodarczych, powinien także wprowadzać instytucje prawne i procedury działania zapobiegające doraźnemu traktowaniu instrumentów polityki regionalnej.
– Zasada koordynacji instrumentów polityki regionalnej i innych publicznych polityk rozwojowych- podstawowym warunkiem skuteczności polityki regionalnej państwa jest odpowiednie skoordynowanie działań rządu i samorządów województw, powiązanie działań na rzecz rozwoju regionalnego między poszczególnymi szczeblami samorządów terytorialnych, między województwami, a także podmiotami administracyjnymi, instytucjami otoczenia biznesowego, organizacjami pozarządowymi i przedsiębiorstwami prywatnymi.
– Zasada koncentracji przestrzennej rozwoju regionalnego – zgodnie z tą zasadą polityka regionalna państwa powinna zmierzać do maksymalizacji efektów synergicznych między działaniami rozwojowymi podejmowanymi przez różne podmioty władz publicznych w województwach. Polityka i środki publiczne powinny koncentrować się na priorytetowych problemach rozwoju regionalnego w celu właściwej koordynacji polityk publicznych różnego szczebla, zapewnienie zgodności strategii rozwoju regionalnego i planów oraz procedur zagospodarowania przestrzennego.
– Zasada zapewnienia efektywności i najwyższej jakości polityki regionalnej- oznacza dążenie do maksymalizacji skuteczności działania i racjonalnego wykorzystania środków publicznych, czyli dążenie do zwiększania zdolności absorpcyjnych województw, poprawy i uproszczenia procedur i struktur administracji publicznej, zwiększania profesjonalizmu i kompetencji urzędników. Efektem realizacji tej zasady jest poprawa standardów antykorupcyjnych i przejrzystości administracji publicznej, skuteczne wprowadzenie standardów służby cywilnej do administracji samorządowej, racjonalizacja wydatków, struktur i zatrudnienia w administracji terytorialnej, optymalizacja wyboru kierunków polityki regionalnej w odniesieniu do specyficznych warunków panujących w danym województwie w celu uzyskania maksymalnie korzystnego efektu rozwojowego dla danego regionu.