Polityka i strategie rozwoju regionalnego
W warunkach głębokiej decentralizacji państwa i procesu integracji europejskiej polityka rozwoju regionalnego w Polsce musi być realizowana przy zachowaniu podstawowych zasad europejskiej polityki strukturalnej oraz wymogów wynikających z ustawy o zasadach wspierania rozwoju regionalnego. Zasady prowadzenia polityki rozwoju regionalnego państwa zostały określone w Narodowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2001-2006 (Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2001-2006. Cz. III: Strategia Rozwoju Regionalnego. http://www.nsrr.gov.pl, 10.02.2009):1
– zasada programowania: oparcie polityki rozwoju regionalnego o wieloletnie strategie, programy i plany rozwojowe, również na poziomie subregionalnym. Programowanie procesu rozwoju regionalnego ma charakter kompleksowy i wymusza ścisłą koordynację procesu programowania na szczebli centralnym (ministerstwo) i regionalnym (zarząd województwa). Koordynacja dotyczy zarówno działań podejmowanych w ramach polityki regionalnej, jak i działań związanych z realizacją poszczególnych polityk strukturalnych (sektorowych). Podstawę do interwencji państwa w przebieg procesów rozwojowych stanowi Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego, która określa programowe, instytucjonalne i finansowe ramy polityki rozwoju regionalnego i stanowi punkt odniesienia dla innych dokumentów programowych z zakresu rozwoju regionalnego (np. Inicjatywa Wspólnotowa- INTERREG, Narodowy Plan Rozwoju – NPR);
– zasada koncentracji: w związku z ograniczoną ilością środków finansowych polityka rozwoju regionalnego państwa koncentruje działania interwencyjne na zdefiniowanym geograficznie obszarze wsparcia oraz ustala hierarchię priorytetów związanych ze sformułowanymi celami i ramami finansowymi pochodzącymi z zasobów budżetu państwa i funduszy strukturalnych UE;
– zasada dodatkowości: wskazuje, że przy uwzględnieniu sytuacji makroekonomicznej i specyfiki warunków gospodarczych (prywatyzacja, cykl koniunkturalny) wielkość wydatków na politykę strukturalną danego państwa nie powinna ulegać zmniejszeniu z racji finansowego wsparcia UE. Łączne środki przeznaczone na politykę wspierania rozwoju regionalnego nie mogą być mniejsze niż środki przeznaczone dotychczas na realizację różnego typu działań strukturalnych realizowanych w regionach przez poszczególne ministerstwa, agencje i fundusze celowe;
– zasada subsydiarności: decentralizacja funkcji zarządzania, programowania i realizacji polityki rozwoju oraz jasne określenie właściwości i kompetencji podmiotów władzy publicznej w ustawie o zasadach wspierania rozwoju regionalnego gwarantują, że polityka rozwoju regionalnego prowadzona będzie na najbardziej odpowiednim dla potrzeb poziomie zarządzania państwem. Aktywna współpraca wszystkich podmiotów uczestniczących w procesie programowania i realizacji jest warunkiem efektywności polityki regionalnej. Fundamentem rozwoju regionalnego jest zarówno samodzielność regionów w zakresie określenia celów własnego rozwoju jak i zdolność samorządu wojewódzkiego do współpracy z pozostałymi podmiotami publicznymi i prywatnymi w zapewnieniu odpowiedniego poziomu współfinansowania zadań realizowanych w ramach rozwoju regionalnego;
– zasada partnerstwa: w działania w ramach polityki rozwoju regionalnego włączane są wszystkie instytucje i organizacje- władze państwowe na poziomie centralnym i regionalnym, władze samorządowe wojewódzkie, powiatowe i gminne, przedstawiciele środowisk gospodarczych i społecznych oraz Komisja Europejska. Szczególna rola w budowaniu więzi pomiędzy organizacjami władzą publiczną a środowiskami gospodarczymi i organizacjami pozarządowymi przypada powołanej do tego celu Radzie Polityki Regionalnej Państwa przy Prezesie Rady Ministrów.
– zachowanie spójności celów polityki rozwoju regionalnego z polityką społeczno-gospodarczą rządu;
– wzrost poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego wszystkich regionów w Polsce w stosunku do średniej UE;
– niedopuszczenie do wzrostu zróżnicowań pomiędzy najuboższymi i najbogatszymi województwami w kraju;
– przygotowanie struktur administracji centralnej i regionalnej do efektywnego wdrażania polityki rozwoju regionalnego państwa współfinansowanej przez finansowe instrumenty strukturalne UE;
– wykorzystanie reformy terytorialnej organizacji kraju do przyśpieszenia rozwoju społeczno-gospodarczego państwa, przede wszystkim poprzez wspomaganie stopniowego zwiększania ilości środków własnych oraz racjonalizację użytkowania środków publicznych przez samorządy terytorialne.
Celem strategicznym Narodowej Strategii Rozwoju Regionalnego jest tworzenie warunków wzrostu konkurencyjności regionów względem regionów europejskich, w zakresie produktywności gospodarki, tworzenia i absorpcji innowacji, wykształcenia mieszkańców, dochodów ludności oraz ilości i jakości infrastruktury technicznej czyli czynników rozwoju regionalnego. Cel strategiczny stanowi również przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów w taki sposób, aby sprzyjać długofalowemu rozwojowi gospodarczemu kraju, jego spójności ekonomicznej, społecznej i terytorialnej oraz integracji z Unią Europejską. Miernikiem wzrostu konkurencyjności jest wzrost poziomu PKB na mieszkańca poszczególnych województw w Polsce w stosunku do średniej UE.