Cele i zadania w gospodarowaniu infrastrukturą obiektów kultury
Polska posiada zasoby kulturowe o znacznej wartości i dużym zróżnicowaniu. Na zasoby te składają się elementy dziedzictwa kulturowego, wśród nich infrastruktura kulturalna. W uprzednio omawianych dokumentach programowych traktowana jest ona jako jeden z głównych elementów wpływających na pozytywny wizerunek kraju, identyfikujący i kształtujący obraz Polski w krajach Europy i świata, element przewagi strategicznej w procesie definiowania miejsca i pozycji Polski w UE. Infrastruktura kulturalna stanowi też główny czynnik rozwoju sfery kultury, przyczyniającej się z kolei do rozwoju gospodarczego regionu w sensie ekonomicznym (rozwój turystyki i przemysłów kultury), w sensie społecznym (budowa społeczeństwa opartego na wiedzy i kapitału społecznego) i kształtowania zrównoważonego środowiska człowieka.
Zgodnie ze światowymi standardami polskie prawodawstwo nie ogranicza się do ochrony obiektów i zespołów zabytkowych, ale rozszerza przedmiot ochronny na krajobraz kulturowy w formie stref ochrony konserwatorskiej, parków i rezerwatów kulturowych. Wymaga to nakładów finansowych na działalność oraz podejmowanie współpracy lokalnej, regionalnej oraz międzynarodowej. Działalność taką podjął Polski Komitet Narodowy ICOMOS wspólnie ze stowarzyszeniem Ochrony zabytków. W 1991 roku w Krakowie zorganizowana została międzynarodowa konferencja, efektem której był dokument o dialogu kulturowym w zakresie ochrony dziedzictwa państw uczestniczących w KBWE ( J. Kowalczyk (red.), Ochrona wspólnego dziedzictwa kulturowego, wyd. SKZ, Warszawa 1993, s. 25).
W dniach 14-15 września 1995 roku odbyło się międzynarodowe kolokwium pod nazwą:
„Obowiązki wobec dziedzictwa a prawa rynku. Ich wpływ na zarządzanie miastami historycznymi”. Intencją PKN ICOMOS było stworzenie platformy w celu wymiany poglądów wobec dziedzictwa w sytuacji zagrożeń politycznych i ekonomicznych (J. Kulawik (opr.), Obowiązki wobec dziedzictwa a prawa rynku, wyd. MCK, Kraków 1995, s. 5).
Cele i zadania w gospodarowaniu infrastrukturą kulturalną dokładnie precyzuje m.in. Program Operacyjny Rozwój Kultury i Zachowanie Dziedzictwa Kulturowego. Cel strategiczny działań podejmowanych w obszarze infrastruktury kulturalnej stanowi tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności i znaczenia kultury jako czynnika rozwoju społeczno-ekonomicznego. Tworzenie warunków należy rozumieć jako (Program Operacyjny Rozwój Kultury i Zachowanie Dziedzictwa Kulturowego, dz. cyt., s. 51-52):
– oddziaływanie na poprawę stanu infrastruktury kultury i ochronę dziedzictwa kulturowego;
– rozwój infrastruktury szkolnictwa artystycznego, a przez to zmniejszenie dysproporcji w dostępie do kultury;
– radykalną poprawę stanu zabytków;
– zwiększenie atrakcyjności kraju dla turystów, mieszkańców i inwestorów;
– stworzenie markowych produktów turystyki kulturowej.
Priorytet działań w zakresie rozwoju infrastruktury kultury i ochrony dziedzictwa kulturowego o znaczeniu ponadregionalnym koncentruje się na rozwoju szeroko definiowanych inwestycji w sferze kultury i ochrony dziedzictwa kulturowego w celu podnoszenia konkurencyjności tej sfery oraz zrównoważenia rozwoju kultury w regionach. Cele główne stanowią (Tamże, patrz także: Narodowy Plan Rozwoju 2007-2013. Warszawa, wrzesień 2005, s. 117-118):
– pełniejsze wykorzystanie potencjału kulturowego regionów poprzez udostępnienie nowych miejsc pracy i form dla działalności kulturalnej;
– zwiększenie aktywności społeczeństwa w kultywowaniu własnej tradycji i rozwoju kultury;
– promocja kultury na rynku krajowym i europejskim;
– zwiększenie roli kultury i jej infrastruktury jako czynnika rozwoju regionu.
Inwestycje podejmowane w obszarze kultury poza oddziaływaniem na zwiększenie spójności terytorialnej i niewymiernymi korzyściami społecznymi mają również wymiar czysto ekonomiczny (udział kultury w PKB). Wsparcie inwestycji w obszarze kultury i przedsięwzięć kulturalnych jest również zwielokrotniane w otoczeniu przemysłów kulturowych, dając zatrudnienie wysoko kwalifikowanym kadrom oraz generując znaczącą wartość PKB. Inwestycje w rozwój infrastruktury kultury i ochrony dziedzictwa pełnią więc funkcje mnożników rozwoju (Tamże, s. 53, patrz także: Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2007-2013, Szczecin, październik 2007, s. 121-128). Spodziewanymi rezultatami podjętych działań w sferze infrastruktury kulturalnej będą również (Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego... dz. cyt., s. 65):
– dywersyfikacja dochodów mieszkańców i małych miast;
– wzrost zatrudnienia na obszarach wiejskich i w małych miastach;
– wzrost atrakcyjności inwestycyjnej obszarów wiejskich.
Precyzując zadania w zakresie rozbudowy i modernizacji infrastruktury kultury i ochrony dziedzictwa kulturowego należy wskazać na trzy podstawowe obszary działań (Tamże, s. 54-58):
1. Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego o znaczeniu ponadregionalnym.
Działanie ukierunkowane jest na projekty z zakresu ochrony dziedzictwa kulturowego o znaczeniu międzynarodowym, ogólnokrajowym i ponadregionalnym. Celem realizacji działania jest zachowanie dla przyszłych pokoleń dziedzictwa kulturowego oraz wzrost atrakcyjności kraju dla turystów, mieszkańców i inwestorów. Realizacja działania przyczynia się także do rozwoju markowych produktów kulturowych oraz wykreowania narodowych produktów turystyki kulturowej. Przewidywanymi efektami są poprawa stanu zabytków o znaczeniu międzynarodowym i ogólnopolskim, wypromowanie narodowych produktów turystyki kulturowej oraz wzrost znaczenia kultury w kreowaniu miejsc pracy i PKB. W ramach przedstawionego działania realizowane są projekty:
– rewitalizacja, rewaloryzacja, konserwacja, renowacja, modernizacja, zachowanie oraz adaptacja na cele kulturalne zabytkowych obiektów i zespołów obiektów wraz z ich otoczeniem, obiektów poprzemysłowych i powojskowych wraz z ich otoczeniem;
– projekty mające na celu wykreowanie narodowych marek kultury i produktów turystyki kulturowej;
– tworzenie kompleksowych systemów informacji zabezpieczeń przed nielegalnym wywozem dzieł sztuki z kraju oraz zabezpieczenie zabytków nieruchomych przed kradzieżą i zniszczeniem;
– przystosowanie obiektów zabytkowych do potrzeb osób niepełnosprawnych.
2.Budowa i rozbudowa infrastruktury kultury o znaczeniu ponadregionalnym.