Model badawczy
Celem analizy przedstawionej w pracy było ukazanie roli potencjału infrastruktury kulturalnej w kreowaniu gospodarczego rozwoju regionu oraz znaczenia jakie odgrywa gospodarowanie infrastrukturą kulturalną w funkcjonowaniu całości sfery kultury regionalnej.
Z podstawowej hipotezy badawczej- czy infrastruktura kulturalna jest potencjalnym czynnikiem stymulującym rozwój gospodarczy regionu?- wyodrębniono dwie hipotezy cząstkowe:
- czy efektywne gospodarowanie infrastrukturą obiektów kultury jest czynnikiem rozwoju regionu;
- czy brak efektywności, tzn. błędy i niedostatki, brak profesjonalizmu i kompetencji kadr zarządzających infrastrukturą kulturalną stanowi przyczynę degradacji dóbr kultury.
Celem badań jest ustalenie:
- jakie miejsce zajmuje infrastruktura kulturalna w modelach rozwoju gospodarczego regionu;
- jaki jest zakres inwestycji w istniejących obiektach kultury województwa zachodniopomorskiego;
- jaka jest wysokość nakładów na wyżej wymienione inwestycje i jakie są źródła tych nakładów.
Obszarem badań jest całość województwa zachodniopomorskiego. Zakresem badań objęto istniejącą infrastrukturę wybranych obiektów kultury w ostatnim dziesięcioleciu. Badania zostały przeprowadzone w oparciu o dane statystyczne, publikowane przez:
- Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego;
- Główny Urząd Statystyczny;
- jednostki będące organizatorem instytucji kultury, tj. Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego, jednostki samorządu terytorialnego i Miasto Szczecin;
- instytucje kulturalne działające w badanym obszarze.
Dane statystyczne obrazujące stan i wykorzystanie infrastruktury kulturalnej zostały przedstawione w niniejszej pracy w formie zestawień tabelarycznych oraz wykresów.
Poziom zależności pomiędzy badanymi zmiennymi, czyli infrastrukturą obiektów kultury w regionie a parametrami rozwoju regionu został określony za pomocą współczynnika korelacji liniowej Pearsona. Jest on najważniejszym miernikiem siły związku prostoliniowego między dwiema cechami mierzalnymi. Podstawowym narzędziem badawczym zastosowanym w badaniach są tablice korelacyjne MS Excel.
Współczynnikiem korelacji nazywa się liczbę określającą w jakim stopniu zmienne x, y są
współzależne. Jest on miarą korelacji dwu lub więcej zmiennych. Zwykle może
przybierać wartości od -1 (zupełna korelacja ujemna), przez 0 (brak korelacji)
do +1 (zupełna korelacja dodatnia) – w Excelu do obliczenia współczynnika
korelacji używa się funkcji statystycznej „współczynnik korelacji”.
Współczynnik korelacji Pearsona wyraża się wzorem:
W liczniku występuje kowariancja (cov(x,y)) będąca średnią arytmetyczną iloczynu odchyleń
wartości zmiennych X i Y od ich średnich arytmetycznych.
Rozkład siły zależności dla współczynnika korelacji rXY przedstawiany jest w sposób następujący ( http://www.ekonometria.4me.pl , 24.05.2010):
0=<rxy<0,2 brak zależności
0,2=<rxy<0,4 korelacja słaba
0,4=<rxy<0,7 korelacja średnia
0,7=<rxy<0,9 korelacja silna
0,9=<rxy<1 korelacja bardzo silna
W analizie statystycznej przyjmuje się również bardziej rozbudowaną skalę, która została zastosowana w niniejszej pracy (A. Stanisz, Podstawy statystyki dla prowadzących badania naukowe, „Medycyna Praktyczna” 10/2000, s. 176-181 . Artykuł opublikowany w wersji on-line na stronie: http://www.mp.pl/artykuly/index.php?aid=10898&_tc=BB81A294ACFC4FC2BC9B2C80BB87D6BF, 29.09.2010):
rXY = 0 zmienne nie są skorelowane
0=<rXY<0,1 korelacja nikła
0,1 =<rxy<0,3 korelacja słaba
0,3 =<rxy<0,5 korelacja przeciętna
0,5 =<rxy<0,7 korelacja wysoka
0,7 =<rxy<0,9 korelacja bardzo wysoka
0,9 =<rxy<1 korelacja prawie pełna
");
Przedstawione przykłady są oczywiście umowne- w literaturze można spotkać również inne wersje skali korelacji.
W badaniach ujęte zostały następujące parametry infrastruktury kulturalnej:
- liczba instytucji kulturalnych w regionie zachodniopomorskim (biblioteki, kina, teatry, instytucje muzyczne, galerie, domy kultury);
- liczba obiektów wpisanych do rejestru zabytków;
- wydatki budżetów samorządowych na działalność kulturalną, w tym na rozwój infrastruktury kulturalnej.
Parametry rozwoju regionu zastosowane w badaniach to:
- majątek powiatów województwa zachodniopomorskiego;
- poziom handlu i usług;
- zatrudnienie w regionie (w tym stopa bezrobocia);
- natężenie ruchu turystycznego (liczba turystów i udzielonych noclegów w ciągu roku);
- zasoby bazy turystycznej i gastronomicznej;
- dochody mieszkańców powiatów województwa zachodniopomorskiego.
Badania i ocenę przeprowadzono dla trzech poziomów odniesienia: województwo, podregion i powiat. W doborze parametrów infrastruktury kulturalnej uwzględniono nasycenie regionu obiektami kultury, w szczególności zabytkowymi, które w wyrazisty sposób stanowią o historii, tożsamości i kulturze danego miejsca. W rozumieniu społecznym i ekonomicznym dziedzictwo kulturowe jest zasobem (kapitałem). Kulturowe otoczenie regionu, stymulujące jego rozwój ma równie ważne znaczenie jak wzrost gospodarczy i poprawa materialnych aspektów życia. Adaptacja zabytków na cele kulturalne przez instytucje kultury i wydatki na utrzymanie i rozwój bazy kulturowej przyczyniają się do rozwoju turystyki regionalnej, a co za tym idzie wzrostu majątku powiatów, oraz rozwoju zatrudnienia, redukcji bezrobocia, a w dalszym etapie wzrostu dochodów mieszkańców. Relacje między turystyką a kulturą są bardzo silne i mają charakter wzajemny. Z jednej strony szeroko rozumiana kultura stanowi jeden z elementów składowych walorów kreujących ruch turystyczny o zróżnicowanym charakterze (przede wszystkim poznawczym), z drugiej strony działalność turystyczna przyczynia się do ochrony, wzbogacenia i popularyzacji dóbr kultury.
Dziedzictwo kulturowe jest też podstawą handlu i działalności usługowej w regionie. Są to wymierne parametry rozwoju regionalnego o charakterze ilościowym, stąd ich dobór jako przedmiotu badań zawartych w niniejszej pracy.
Oprócz wymiernych parametrów rozwoju regionu, na które ma potencjalny wpływ infrastruktura kulturalna wyróżnia się parametry niewymierne. Należą do nich przykładowo:
- kapitał ludzki- likwidacja zjawiska wykluczenia społecznego i patologii społecznej poprzez zagospodarowanie czasu wolnego, poziom wykształcenia i dostęp do edukacji, rozwój osobowości mieszkańców;
- innowacje technologiczne i organizacyjne -ożywienie zdegradowanych terenów, szczególnie wiejskich;
- promocja i kształtowanie wizerunku regionu w kraju i za granicą wpływające na konkurencyjność;
- zewnętrzne przepływy osób, kapitału i towarów- migracje, inwestycje, handel zagraniczny, współpraca transgraniczna pomiędzy regionami oraz miastami partnerskimi
- kapitał rzeczowy- zasoby materialne i stan środowiska przyrodniczego regionu, rozwój infrastruktury technicznej;
- kapitał finansowy- wolne środki finansowe.
Parametry niewymierne mają charakter jakościowy. Nie stanowią więc przedmiotu przeprowadzonych badań empirycznych.
W badaniach przedstawiono korelację rXY w następujących przekrojach:
x { infrastruktura kulturalna-liczba instytucji kulturalnych}
y {majątek powiatów województwa zachodniopomorskiego;
poziom handlu i usług;
zatrudnienie w regionie;
natężenie ruchu turystycznego;
zasoby bazy turystycznej i gastronomicznej;
dochody mieszkańców powiatów województwa zachodniopomorskiego}
x { infrastruktura kulturalna-liczba obiektów wpisanych do rejestru zabytków}
y {majątek powiatów województwa zachodniopomorskiego;
poziom handlu i usług;
zatrudnienie w regionie;
natężenie ruchu turystycznego;
zasoby bazy turystycznej i gastronomicznej;
dochody mieszkańców powiatów województwa zachodniopomorskiego}
x { wydatki budżetów samorządowych na działalność kulturalną, w tym na rozwój infrastruktury kulturalnej}
y {majątek powiatów województwa zachodniopomorskiego;
poziom handlu i usług;
zatrudnienie w regionie;
natężenie ruchu turystycznego;
zasoby bazy turystycznej i gastronomicznej;
dochody mieszkańców powiatów województwa zachodniopomorskiego}
Wyniki badań korelacji wybranych parametrów infrastruktury kulturalnej i wymiernych parametrów rozwoju regionalnego stanowią weryfikację głównej hipotezy badawczej. Im wyższa jest wartość współczynnika korelacji w badanych przekrojach, w tym większym stopniu infrastruktura kulturalna jest potencjalnym czynnikiem stymulującym rozwój regionu zachodniopomorskiego.