Kultura jako czynnik rozwoju gospodarczego regionu
Najbardziej dochodową gałęzią europejskiego sektora kultury był film i video. Udział tej gałęzi w PKB sektora kultury wyniósł 11,7%. Na dalszych miejscach uplasowały się: sztuki wizualne 11,3%, wzornictwo 10,5%, radio i telewizja 9,9%, muzyka 8,9%, architektura 8,8%, dziedzictwo 8,6%, sztuki sceniczne 8,5%, prasa i wydawnictwa 7,9%, turystyka 7,8%, gry 7,7%, reklama 5,4%.
Zatrudnienie w sektorze kultury w krajach UE 25 wyniosło 4,7 mln pracowników, co stanowi 2,5% ogólnego zatrudnienia i w stosunku do lat 2002-2004 wzrosło o 1,8%. Dodatkowo 1,171 mln pracowników było zatrudnionych w sektorze turystyki kulturalnej. W Polsce w 2004 r. w sektorze kultury zatrudnionych było 230,8 tys. osób, co daje 1,7% ogółem zatrudnionych.
W okresie wdrażania w Polsce programów strukturalnych w latach 2004-2006 w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (ZPORR) dotację uzyskało 298 projektów, na kwotę 1.546 mln zł (387 mln euro), w tym 94 projekty w działaniu Rozwój turystyki i kultury – na kwotę 953 mln zł. Procentowy podział liczby projektów z zakresu kultury kształtował się według działań następująco:
– rozwój turystyki i kultury: 31%;
– obszary wiejskie: 28%;
– zdegradowane obszary miejskie, poprzemysłowe i powojskowe: 22%;
– obszary przemysłów restrukturyzowanych: 14%;
– infrastruktura społeczeństwa informacyjnego: 3%;
– regionalna infrastruktura edukacyjna: 2%.
W ramach funduszy strukturalnych w latach 2007 – 2013 finansowanie projektów kulturalnych jest zapewnione w 16 programach regionalnych oraz 6 programach centralnych. W ich zakresie następuje realizacja dużych projektów o znaczeniu ponadregionalnym. Realizacja przebiega zwłaszcza w oparciu o osobny priorytet dla kultury: Kultura i dziedzictwo kulturowe o budżecie 576 euro, realizowanym w Programie Operacyjnym: Infrastruktura i środowisko. Ponadto możliwości finansowania kultury są zapewnione m.in. w programach: Innowacyjna gospodarka, Kapitał ludzki, Współpraca terytorialna i Rozwój obszarów wiejskich.
Podsumowując znaczenie kultury jako istotnego czynnika rozwoju ekonomicznego regionów należy stwierdzić, że kultura (A. Odorowicz, Fundusze strukturalne w systemie finansowania kultury w Polsce, w: Z. Jarmoszuk (red.), Społeczne i ekonomiczne uwarunkowania rozwoju kultury: II Ogólnopolski Kongres Kultura-Gospodarka-Media, Kraków, 9-10 października 2003, wyd. NCK, Kraków – Warszawa 2003, s. 40
):
– wpływa na atrakcyjność osiedleńczą i lokalizacyjną regionów dla mieszkańców i inwestorów;
– determinuje rozwój turystyki;
– tworzy rynek pracy;
– kreuje przemysły kulturowe;
– pobudza procesy gospodarcze wywodzące się z rozwoju infrastruktury społecznej;
– pobudza rozwój metropolitalny;
– sprzyja alokacji zasobów ludzkich w sektorach rozwojowych.
Przedstawione dane potwierdzają, że kultura jest wartością warunkującą tożsamość i zachowanie dziedzictwa kulturowego, podstawowym czynnikiem rozwoju społecznego, zwłaszcza poprzez turystykę kulturową i lokalizację inwestycji istotnym elementem rozwoju regionalnego oraz innowacyjnym sektorem gospodarki generującym wysoką wartość dodaną i rentowne miejsca pracy. Sprawia to, że inwestycje w kulturę są niezbędne i ekonomicznie opłacalne.