Kultura jako czynnik rozwoju gospodarczego regionu
Priorytet: aktywizacja i mobilność. Priorytet obejmuje m.in. rewitalizację zdegradowanych obszarów zurbanizowanych, co oznacza poprawę standardu zasobów mieszkaniowych na terenach zdegradowanych. Celowe jest wyeliminowanie przyczyn i skutków degradacji i zapewnienie warunków zrównoważonego rozwoju w tym ochronę i rewitalizację dziedzictwa kulturowego danego regionu, nadanie mu funkcji turystycznej, tworzenie programów i rozwiązań prawnych w celu realizacji wymienionego priorytetu. Działaniem objęte są zwłaszcza byłe obszary wojskowe, górnicze, kolejowe, przemysłowe, osiedla, historyczne centra miejskie.
Inny dokument – Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004-2013 postuluje odejście od traktowania kultury w ujęciu sektorowym jako niedochodowego obszaru, absorbującego jedynie środki budżetu państwa i samorządów. Dokument przekonuje, że kultura jest ważnym czynnikiem rozwoju regionalnego, podległym decyzjom wielu resortów, identyfikującym Polskę na arenie międzynarodowej (E. Pałys, Kultura czynnikiem rozwoju regionalnego, w:„Gazeta Samorządu i Administracji” 22/2004).
Przygotowana na potrzeby strategii diagnoza wykazała duże zróżnicowanie regionalne w dostępie do kultury w Polsce sięgające nawet 700%, co potwierdza istnienie regionów zmarginalizowanych. Tym samym zrównoważony rozwój kultury w regionach uznano w dokumencie za cel strategiczny kultury na najbliższe 10 lat. Zwrócono uwagę, że w 2002 r. udział procentowy PKB wytwarzanego przez kulturę i przemysły kultury kształtował się w Polsce na poziomie 4,5% i był zbliżony do poziomu krajów europejskich. Tymczasem wydatki na kulturę wyniosły 24 euro i należały do najniższych w Europie. Dla porównania w Danii wydawano na cele kulturalne 216 euro, we Francji 191 euro.
Najważniejszymi podmiotami realizacji strategii są: minister kultury, kreujący politykę kulturalną i sprawujący mecenat nad sferą kultury oraz jednostki samorządowe tworzące regionalne i lokalne strategie rozwoju kultury. Strategia zakłada wzrost wydatków publicznych na kulturę, przy jednoczesnym zachęcaniu społeczeństwa do udziału w finansowaniu instytucji i wydarzeń kulturalnych i większą samodzielność instytucji kultury, co pozytywnie wpływa na ich efektywność i konkurencyjność oraz pozyskiwanie funduszy strukturalnych UE.
Strategia określa 5 strategicznych obszarów dla których opracowano osobny Narodowy Program Kultury (NPK). Są nimi:– Narodowy Program Kultury Promocja czytelnictwa i rozwój sektora książki. Celem programu jest wzrost czytelnictwa osiągany poprzez poprawę warunków funkcjonowania bibliotek oraz wzrost dostępności do ich usług, wspieranie zakupów nowości wydawniczych do bibliotek, promowanie czytelnictwa w wychowaniu i edukacji;
– NPK Ochrona zabytków i dziedzictwa kulturowego. Ma na celu poprawę stanu i dostępności zabytków poprzez tworzenie warunków instytucjonalnych, prawnych i organizacyjnych w sferze dokumentacji i ochrony zabytków, kompleksową rewaloryzację zabytków i ich adaptację na cele społeczne, tworzenie zintegrowanych produktów turystycznych;
– NPK Rozwój instytucji artystycznych. Zakłada m.in. poprawę warunków funkcjonowania tych instytucji, budowę, rozbudowę i modernizację infrastruktury, wzmocnienie ich działalności programowej;
– NPK Wspieranie sztuki współczesnej „Znaki czasu”. Przewiduje tworzenie narodowej oraz regionalnych kolekcji sztuki współczesnej, budowę i rozbudowę muzeów i centrów nowoczesności, inwentaryzację i upowszechnianie informacji o dziełach czasów obecnych;
– NPK Wspieranie debiutów i rozwoju szkół artystycznych „Maestria”. Realizacja programu ma służyć podniesieniu jakości szkolnictwa artystycznego, dostosowaniu go do potrzeb rynku pracy, zwiększeniu dostępności do tego rodzaju kształcenia w regionach. W ramach programu zawiera się ponadto wypracowanie systemu wspierania debiutów młodych twórców.
Realizacja strategii w latach 2004-2006 to koszt w wysokości 1.839, 31 mln zł, z czego 334,97 mln zł stanowią środki z budżetu ministra, 938,46 mln zł z funduszy UE, z pozostałych źródeł pochodzi 565,88 mln zł. Faktyczne wydatkowanie tych środków zaplanowano do grudnia 2008 r. (Tamże, s. 59).
Z badań kultury jako czynnika rozwoju gospodarczego przeprowadzonych w 2003 r. wynika, że dochody z działalności kulturalnej wyniosły w UE 654 mld euro. Dla porównania: w przemyśle samochodowym 271 mld euro, w sektorze ICT 541 mld euro. W Polsce działalność kulturalna przyniosła dochód w wysokości 126 060 mln euro. Udział kultury w PKB UE w osiągnął 2,6% (rynek nieruchomości 2,1%, przemysł włókienniczy 0,5%). Udział kultury w PKB w Polsce to 1,2%. Natomiast całkowity wzrost wartości dodanej wytworzonej przez sektor kultury w latach 1999-2003 stanowi 19,7%, czyli o 12,3% więcej niż ogólny (M. Smoleń, Kultura jako czynnik rozwoju, http://www.gap.nck.krakow.pl/doki/drMSmolen.ppt , 16.02.2009).