Główne czynniki warunkujące rozwój regionalny
Systematykę podstawowych czynników rozwoju regionalnego odnoszących się do współczesnych realiów życia społeczno- gospodarczego Polski można również przeprowadzić biorąc za podstawę sześć podstawowych czynników wraz z określeniem ich głównych aspektów: kapitał ludzki, materialny, finansowy i społeczny, innowacje technologiczne i organizacyjne oraz zewnętrzne przepływy osób, kapitału i towarów ( P. Churski, Czynniki rozwoju regionalnego i polityka regionalna w Polsce w okresie integracji z Unią Europejską, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2008, s. 67-72).
Kapitał ludzki jest najważniejszym rodzajem kapitału dla współczesnego procesu rozwojowego i jest tworzony przez część zasobów ludzkich aktywnie lub potencjalnie uczestniczącą w działalności społeczno-gospodarczej ze względu na posiadaną wiedzę, kwalifikacje i umiejętności. Aspekty kapitału ludzkiego stanowią:
– sytuacja ludnościowa;
– poziom wykształcenia i dostęp do usług edukacyjnych;
stan rynku pracy.
Kapitał materialny obejmuje dobra materialne przeważnie w charakterze środków trwałych będących podstawą prowadzenia działalności gospodarczej. Aspekty charakterystyczne dla kapitału materialnego to zwłaszcza:
– zasoby naturalne i stan środowiska przyrodniczego;
– infrastruktura techniczna;
– infrastruktura społeczna;
– środki trwałe przedsiębiorstw.
Kapitał finansowy stanowi całość wolnych środków finansowych, które mogą być przeznaczone na realizację nowych inwestycji powiększających kapitał materialny regionu oraz środki przeznaczone przez mieszkańców na konsumpcję zwiększającą popyt wewnętrzny. Kapitał finansowy jako czynnik rozwoju regionalnego bada się przyjmując za kryterium następujące aspekty:
– sytuację finansową samorządu terytorialnego i przedsiębiorstw;
– fundusze Unii Europejskiej;
– dochody ludności;
– poziom inwestycji.
Kapitał społeczny jest nową kategorią kapitału wpływającego na rozwój regionalny. Składa się z norm, wartości, aktywności społecznej i więzi pomiędzy grupami społecznymi i w ten sposób wpływa na rozwój przedsiębiorczości i konkurencyjności regionu. Specyfika tego rodzaju kapitału sprawia, że jest on trudno kwantyfikowalny. Kapitał społeczny należy rozpatrywać w aspektach:
– aktywności społecznej;
– działalności organizacji pozarządowych;
– przedsiębiorczości.
Innowacje technologiczne i organizacyjne uważane są za główny czynnik rozwoju regionalnego we wszystkich modelach rozwoju. Chodzi tu o wszystkie formy innowacyjności gospodarki: rozwiązania techniczne i technologiczne, nowe formy organizacyjne, instytucjonalne i zarządcze. Badając innowacje należy wziąć pod uwagę zbiór aspektów:
– innowacyjność;
– otoczenie biznesu;
– rozwój sfery instytucjonalnej gospodarki rynkowej;
– struktura gospodarki.
Zewnętrzne przepływy osób, kapitału i towarów są obecnie uważane za uzupełniający czynnik rozwoju regionalnego. Buduje on działalność egzogeniczną regionu i sprzyja rozwojowi jego działalności endogenicznej. Analizę tego czynnika przeprowadza się w oparciu o determinujące go aspekty:
– migracje;
– inwestycje zagraniczne;
– handel zagraniczny.
W świetle przedstawionych głównych czynników uwzględniających specyfikę sytuacji społeczno-gospodarczej Polski formułowana jest między innymi strategia będąca podstawą powodzenia polityki rozwoju regionalnego.