Główne czynniki warunkujące rozwój regionalny
Na poziomie krajowym instrumentem ułatwiającym integrację krajów słabiej rozwiniętych jest Fundusz Spójności (Cohesion Fund) wspierający budowę wielkich sieci transportowych oraz obiektów infrastruktury ochrony środowiska o dużym obszarze oddziaływania. Na poziomie regionalnym i sektorowym finansowe wsparcie krajom i regionom słabiej rozwiniętym zapewniają Fundusze Strukturalne: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny, Europejski Fundusz Orientacji, i Gwarancji Rolnej oraz Finansowy Instrument Wspierania Rybołówstwa ( J. Wróblewska-Jachna, Polityka regionalna w Polsce i Europie po rozszerzeniu Unii Europejskiej, w: A. Barcik, R. Barcik (red.), Rozwój regionalny i lokalny po wejściu Polskie do Unii Europejskiej, t.2, Wydawnictwo Naukowe ATH, Bielsko-Biała 2006, s. 374).
Biorąc pod uwagę powyższe uwarunkowania można określić zbiór czynników rozwoju regionalnego w Polsce, uwzględniający ogólne tendencje przemian gospodarki światowej, oraz wpływ procesów transformacji i integracji europejskiej na rozwój regionalny. Zakłada się przy tym, że charakter i przebieg procesów rozwoju regionalnego wyznaczają stałe lub słabo sterowalne warunki rozwoju oraz bardziej sterowalne czynniki aktywizacji (P. Churski, Rozwój regionalny i lokalny w warunkach transformacji gospodarczej i integracji europejskiej, dz. cyt., s. 9-10).
Proponowany zbiór warunków rozwoju regionalnego przedstawia się następująco (Tamże, s, 18):
– stan środowiska przyrodniczego: warunkujący możliwość lokalizacji działalności gospodarczych charakteryzujących się dużymi wymogami środowiskowymi i wpływający na atrakcyjność regionu, szczególnie w sytuacji rozwoju przemysłów nowej technologii;
– warunki demograficzne: struktura oraz migracje ludności określające demograficzne warunki rozwoju relatywnie lepsze w regionach nowych państw członkowskich UE niż w regionach UE-15;
– struktura sieci osadniczej: charakter sieci osadniczej, funkcje miast i zachodzące między nimi powiązania mające wpływ zwłaszcza na lokalizację działalności gospodarczej, w tym powstawanie nowych obszarów gospodarczych i innowacyjnych, rozmieszczenie ludności, przepływy kapitału i siły roboczej;
– infrastruktura techniczna: sieć wodno-kanalizacyjna, energetyczna, gazowa, drogowa, kolejowa, transport lotniczy, telefonia, sieci WAN, Internet, pomocne w obniżaniu kosztów realizacji nowych inwestycji;
– infrastruktura edukacyjna: sieć placówek edukacyjnych, w tym przede wszystkim kształcenie zawodowe, oferty edukacyjne nabywania nowych kwalifikacji i ustawicznego kształcenia decydujące dla podnoszenia jakości kapitału ludzkiego mającego istotne znaczenie w gospodarce innowacyjnej i opartej na wiedzy;
– poziom i warunki życia ludności: obejmują zarówno poziom zamożności kształtujący popyt wewnętrzny, jak również warunki mieszkaniowe określające możliwości przemieszczania się siły roboczej oraz wyposażenie regionu w infrastrukturę socjalną- obiekty oświatowe, ochrony zdrowia, infrastrukturę turystyczną i kulturalną;
– bezrobocie: skuteczne ograniczanie bezrobocia jako elementu hamującego rozwój regionalny polega na stosowaniu aktywnych instrumentów polityki rynku pracy oraz wykorzystaniu różnic w strukturze demograficznej i wysokości wynagrodzeń na obszarze UE;
– sytuacja finansowa samorządu terytorialnego: jest warunkiem rozwoju infrastruktury technicznej i społecznej regionu, stanowi też ważny czynnik w procesie pozyskiwania środków z funduszy strukturalnych UE;
– struktura gospodarki: stanowi konsekwencję transformacji gospodarczej, warunkuje możliwość wystąpienia kooperacji, wymiany wiedzy i technologii, transferu kapitału, wpływa na potencjał endogeniczny regionu, podlega znacznym przekształceniom w wyniku postępującej globalizacji i wzrostu konkurencji.
Współczesne czynniki rozwoju regionalnego charakterystyczne dla Polski można przedstawić w sposób następujący (Tamże, s. 19-20):
– rozwój sfery instytucjonalnej gospodarki rynkowej: związany m.in. z efektami procesu prywatyzacji jako głównego czynnika restrukturyzacji i wzrostu efektywności gospodarki oraz rozwojem sektora bankowego jako czynnikiem rozwoju otoczenia biznesu;
– wewnątrzregionalne inwestycje kapitałowe: inwestycje kapitałowe podmiotów gospodarczych, przede wszystkim małych i średnich przedsiębiorstw, których rozwój w warunkach gospodarki wolnorynkowej rekompensuje skutki restrukturyzacji;
– handel: wolny handel, w tym handel zagraniczny przyczyniający się do wzrostu dochodów, czego konsekwencją jest wzrost popytu wewnętrznego, budującego potencjał gospodarczy regionu;
– klimat społeczny: kapitał ludzki obejmujący wiedzę, umiejętności, kompetencje, możliwości adaptacyjne innowacji, kapitał społeczny czyli normy, wartości, współpraca wewnątrz grup społecznych;
– innowacyjność: zdolność generowania i przyswajania szerokiego zakresu innowacji technicznych i organizacyjnych, odbywająca się poprzez ośrodki naukowe, agencje transferu technologii, inkubatory przedsiębiorczości, parki naukowe i technologiczne- adaptacja i przyswajanie innowacji wymagają komunikacji i tworzenia więzi między środowiskiem innowacyjnym a gospodarką, proces ten następuje również w efekcie rozlewania się wiedzy (knowleadge spillover) oraz uczenia się regionów (learning regions);
– inwestycje zagraniczne: czynnik zapewniający wzrost eksportu i wzmacniający powiązania regionu z podmiotami zewnętrznymi, wzmacniający także potencjał endogenny regionu poprzez wzrost dochodów ludności i miejsc pracy- liczba i wartość inwestycji zagranicznych warunkowana jest procesami transformacji gospodarki oraz integracji europejskiej, jak również procesami postępującej globalizacji i wzrostu konkurencyjności;
– fundusze strukturalne UE: stopień aktywności samorządów terytorialnych i beneficjentów w pozyskiwaniu środków finansowych UE jest jednym z warunków realizacji szerokiego zakresu projektów przekraczających możliwości budżetów regionalnych.
(Wkrótce ciąg dalszy - zapraszamy)